نقش روزنامه‌نگاری “راه‌ حل‌گرا” در گزارشگری ویروس کرونا

با همه‌گیری کروناویروس در بیش از ۱۶۰ کشور، تلاش شبانه‌روزی بسیاری از روزنامه‌نگاران این است که با به دست آوردن اطلاعات مختلف و آمارهای رسمی، درباره بیماری کووید-۱۹ گزارش‌ بنویسند و اطلاعات جدید، مفید و مبتنی بر واقعیت به خوانندگان خود ارایه بدهند.

بخش عمده‌ای از این پوشش خبری و گزارش‌ها بر این واقعیت بحران‌خیز تمرکز دارد و روزنامه‌نگاران در جست و جوی این سئوال‌ها هستند: چه اتفاقی می‌افتد؟ مردم باید منتظر چه چیزهایی باشند؟ و دست آخر اینکه، چه توصیه‌ها و دستورالعمل‌های جدیدی از طرف دولت‌ها و یا مسئولان محلی صادر شده است؟

روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا (Solutions Journalism)

صحبت از رویکردی در روزنامه‌نگاری به نام “روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا” است که محور و تمرکز آن “ارایه مستندات برای کمک به حل‌و‌فصل مشکلات همگانی و اجتماعی” است؛ همه نکته همین است.

لیندا شاو، یکی از مدیران و سردبیران “شبکه روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا”‍ (Solutions Journalism Network)، درباره این نوع روزنامه نگاری به “شبکه بین المللی خبرنگاران” (IJNet )گفت که در زمان بحران‌های جهانی مانند شیوع ویروس کرونا و درست زمانی که خبرنگاران دائماً با اطلاعات و داده‌های جدید مواجه می‌شوند، روزنامه‌نگاری مبتنی بر راه‌حل‌، نه تنها روشی “کارآمد” بلکه ابزاری ضروری برای گزارشگران و خبرنگاران حرفه‌ای است.

یک نمونه

نمونه‌هایی از روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا را می‌توان در گزارش‌ رسانه‌هایی مانند “سی.ان.ان” (CNN) خواند. خبرنگاران این رسانه تا کنون گزارش‌هایی را در مورد “برنامه‌های موفقیت‌آمیز کره جنوبی در مهار و کنترل” بیماری کووید-۱۹ و “چگونگی” دسترسی مناسب مردم به آزمایش‌های ابتلا به ویروس کرونا منتشر کرده‌اند. در این گزارش‌ها همچنین به این موضوع مهم تاکید شده که مسئولان کره جنوبی چگومه توانستند با اجرای یک سری برنامه‌ها و روش‌ها، خطر آلودگی و ابتلای کادر درمانی را به حداقل برسانند.

این گزارش‌ها نمونه‌ای از روزنامه‌نگاری مبتنی بر راه‌حل هستند و خبرنگاران تلاش کردند در نوشته‌های خود دنبال این باشند که چگونه می‌شود یک تجربه مناسب آزموده در یک کشور و منطقه را به مخاطبان دیگر اطلاع‌رسانی کرد.

“طرح سئوالات مهم” در گزارش‌های مبتنی بر راه حل، به گفته خانم شاو خیلی مهم است؛ زیرا با خواندن گزارش‌های مبتنی بر شواهد آزموده، می‌توان از برنامه‌ها و تجربه‌های دیگر کشورها مطلع شد. به این ترتیب خبرنگاران در کشورهای دیگر هم می‌توانند از مسئولان کشور خود بپرسند چرا این برنامه‌های مهم و موفق در آنجا اجرا نشده است؟

“شبکه روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا”

در این روزها که ویروس کرونا در جهان فراگیر شده است، “شبکه روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا” (Solutions Journalism Network)، از روزنامه‌نگاران خواسته تا گزارش‌هایی مبتنی بر راه‌حل با موضوع بیماری کووید-۱۹ بنویسند و آنها را ‌با این مرکز به اشتراک بگذارند. این مرکز همچنین منتظر دریافت ایده‌ها و نظرات خبرنگاران است و یک کنفرانس ویدئویی هم در ماه آوریل برای روزنامه نگاران تدارک دیده است.

گزارش‌ محلی؛ مشکل زبان

در حالی که بیماری کووید-۱۹ همه‌گیری جهانی پیدا کرده است و کشورهای زیادی هم اقدامات مهم و جدی انجام داده اند، ولی در برخی شهرها، محله‌هایی هستند با مردمی‌که هنوز به زبان مادری خود و به غیر از زبان رسمی ‌آن کشور حرف می‌زنند. این موضوع باعث شده اطلاع‌رسانی درباره شیوع ویروس کرونا به زبان رسمی ‌با مشکلاتی مواجه شود.

نمونه این مشکل در محله‌هایی از فیلادلفیا در آمریکا رخ داده است. سایت Kensington Voice در گزارشی به این مشکل اشاره کرده و نوشته است که مسئولان محلی نتوانسته اند درباره اطلاع رسانی در زمینه ویروس کرونا، به مردم غیرانگلیسی زبان مانند اسپانیایی‌ها، چینی‌ها و ویتنامی‌ها خیلی موفق عمل کنند. (۱)

راه حل‌ها و بیان مشکلات

گزارش نویسی مبتنی بر راه‌حل، الزاماً به معنای مثبت بودن محتوا نیست. خبرنگاران باید دقت کنند همزمان با ارایه راه‌حل‌های کاربردی، در بیان مشکلات این راه حل‌ها هم سختگیر باشند. از نظر خانم شاو، یکی از مدیران و سردبیران “شبکه روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا”، این سختگیری باعث شفافیت درباره همه دانسته‌ها و نادانسته‌های ما می‌شود. در عین حال خبرنگاران باید دقت کنند که همزمان با تغییر شرایط بحران، این تغییرات را پیگیری کنند. به اعتقاد او، “هدف نهایی از گزارش‌نویسی مبتنی بر راه حل، این است که همه این تجربه‌ها و درس‌های به‌دست آمده را در اختیار دیگران هم بگذاریم”.

تفاوت دو رویکرد گزارش‌نویسی

همانطور که خانم شاو تاکید کرده، مهم این است که روزنامه نگاران بین گزارش راه حل‌گرا و پوشش خبری “مهار ویروس و گزارش‌های دلگرم‌کننده” تفاوت قائل شوند. شاهد مثال این سخنان، گزارش سی. ان. ان در مورد فروشگاه‌های مواد غذایی مخصوص سالمندان در روزهای شیوع بیماری کووید-۱۹ در آمریکاست. این گزارش نمونه گزارش مبتنی بر راه حل نیست، چون تا کنون هیچ مدرکی به دست نیامده که نشان بدهد تعیین ساعت خرید برای سالخورده‌ها می‌تواند به مهار و کنترل ویروس کمک کند و یا مانع ابتلای آنها به ویروس کرونا شود.

نمونه دیگر، تهیه و انتشار گزارش‌هایی درباره آوازخوانی جمعی و خودجوش مردم ایتالیا و اسپانیا از بالکن‌های خانه‌هاست که اگرچه نشان می‌دهد مردم از مقررات دولتی برای کاهش موارد ابتلا پیروی می‌کنند، ولی اینها نمونه گزارش راه حل‌گرا نیستند؛ چراکه به حل ریشه‌ای ویروس کرونا، کمکی نمی‌کنند.

۴ عنصر در گزارش‌نویسی راه حل‌گرا

به توصیه خانم شاو، خبرنگاران باید در گزارش‌های مبتنی بر راه حل‌ با موضوع بیماری کووید-۱۹، چهار عنصر اصلی را درنظر بگیرند:

اول: عمیقاً در جست و جوی پاسخی مشخص برای حل یک مشکل عمومی باشید.

دوم: دنبال این باشید که پاسخ‌ها چطور می‌توانند به حل مشکلات همگانی کمک کنند.

سوم: کیفیّت و کمیّت مستندات و شواهد اثربخشي پاسخ‌ها و راه حل‌های شناخته شده را ارزیابی کنید.

چهارم: برآوردها، هشدارها و محدودیت‌های راه حل‌ها را به درستی تشریح کنید.

اطلاعات بیشتر درباره “شبکه روزنامه‌نگاری راه حل‌گرا” : Solutions Journalism Network

ترجمه: مهران بهروزفغانی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر علوم ارتباطات

Source in origin: By: EMILY NEILMar, https://ijnet.org/en/story/role-solutions-journalism-reporting-covid-19 ; March , 2020