چند روز پیش فرصتی دست داد تا در معیت ۳۰ نفر از شهرداران محترم استان اصفهان سفری به جزیره زیبای کیش داشته باشم. پیش از این ۵-۶ بار سفر به این جزیره زیبا را تجربه کرده ام اما این بار به دلیل نوع سفرم که بیشتر یک سفر کاری بود، توانستم از برخی از پروژه های این جزیره بازدید کنم. در واقع، این بازدیدها باعث شد تا این بار مواجهه و نگاهی متفاوت تر و البته موشکافانه تر به مساله شهر، شهرسازی و شهروندی در این جزیره داشته باشم.
پیشتر تجربه سفرهای تفریحی به این جزیره به من نشان داده بود که آنچه شاید کیش را از سایر مناطق متمایز کرده؛ دسترسی به دریا و هتل های زیبا و ماشین های لوکس و… است اما اندکی تعمق به هر ناظری نشان می دهد که این همه را شاید بتوان در برخی دیگر از شهرهای ایران یافت.
اما سوال این است که چرا کیش اینگونه شهره عام و خاص شده و آن را اساسا متفاوت از شهرهای دیگر ما کرده است؟
تحقیق برای پاسخ به این سوال به ما می فهماندموارد ذکرشده نه اموری”بنیادی” در ایجاد جاذبه برای این جزیره زیبا، بلکه بیشتراموری “عَرَضی” اند. و آنچه که شاید این شهر و جزیره را به طور ناخودآگاه بسیار جذابتر کرده، نگاه شهروندمدار در طراحی شهر و برنامه های خاص جزیره است. نگاهی که بیش از آنکه برآمده از نگاه سرمایه یا دولت و یا اصحاب بتن و ماسه باشد، برآمده از نگاه شهروندان و نیازهای آنان در ارتباط با یک شهر انسان مدار است.
با اینحال مایلم در اینجا ۹ نکته ای که این بار از بازدید کیش بسیار در نظرم جلوه کرده را با مخاطبان در میان بگذارم:
۱- کیش؛ شهر بدون چراغ قرمز: معمولا ما ایرانی ها در زمان رانندگی چندان حق تقدم را رعایت نمی کنیم. آمار تصادفات و یا نزاع و درگیری ناشی از نوع رانندگی ما می تواند گواهی بر این امر باشد اما در کیش با وجود اینکه از چراغ قرمز خبری نیست ولی مردم بسیار با آرامش رانندگی می کنند و بسیار به ندرت شاهد عدم رعایت حق تقدم ماشینها بر سر میادین یا چهارراه ها هستیم و این یعنی اینکه ما می توانیم در سایر شهرهای دیگر حائز چنین ویژگی اخلاقی و مدنی باشیم. اما اینکه چرا اینگونه نیستیم؟ شاید پاسخش در موارد بعدی که در ادامه ذکر خواهد شد، به نوعی نهفته باشد.
۲- کیش؛ شهر بدون نرده ها و موانع فضای شهری یا خیابانی است: برخی جامعه شناسان معتقدند میان میزان نرده کشی خیابان ها و تعداد پلیس های بر سر چهارراه ها وخیابان ها با میزان سرمایه اجتماعی موجود در آن جامعه رابطه معکوس وجود دارد. یعنی به هر میزان در یک شهری میزان نرده کشی و پلیس برسر چهارراه ها و خیابان ها زیاد باشد به همان نسبت بایدفهمید که میزان اعتماد و سرمایه اجتماعی در سطوح مختلف بسیار پایین است و برعکس. که به نظرم با توجه به شرایط کیش باید گفت که ظاهرا این جزیره از سرمایه اجتماعی بالایی برخوردار است.
۳- کیش؛ شهرخودروهای لوکس است: معمولابه دلیل دسترسیِ کمترِ عمده شهروندان به خودروهای خارجی، همچنان خودرو در اکثر نقاط کشورمان کالایی لوکس به شمار می رود و به قول “تورستن وبلن”، متفکر علوم اجتماعی، یکی از نمودهای “مصرف نمایشی” و متظاهرانه شهروندان از طریق به نمایش گذاشتن خودروهایشان اتفاق می افتد(شاید بتوان گفت علت بروز پدیده هایی چون “دور دور” و یا خودروهای تک سرنشین در خیابان ها به ویژه بهنگام غروب ناشی از همین پدیده است). این در حالی است که بدلیل پایین بودن قیمت اکثر خودروها در کیش، پدیده مصرف متظاهرانه –به جز در مواردی بسیار نادر- چندان محلی از اِعراب ندارد.
۴- در کیش؛ چندان از پارک های متعدد درون شهری خبری نیست: از آنجا که در کیش سرانه فضای سبز بسیار بالاست و مسیرهای زیبای پیاده رو نیز در آن بسیار است. چندان به شهروندان این جزیره(یا کیشوندان) احساس از خودبیگانگی و خفگی ناشی از آلودگی دست نمی دهد . به عبارتی فرد احساس نمی کند که اسیر ماشینیسم دنیای مدرن شده است. زیرا کیش در یک معنای کلی به مانند یک پارک-شهر است.
۵- کیش؛ جزیره دوچرخه سواری است: برخلاف بسیاری دیگر از شهرهای دیگر کشور که باید با راه اندازی کمپین هایی چون “سه شنبه های بدون خودرو” مردم را به ورزش یا زیست محوری شهرها ترغیب کرد، در کیش نیازی به این کار نیست و کمتر فردی است که به کیش سفر کند و هوس دوچرخه سواری به وی دست ندهد.
۶- کیش؛ شهر ۲۴ ساعته است: جزیره کیش به دلیل شرایط خاصی که دارد یک شهر ۲۴ ساعته است و تقریبا می توان گفت تنها در این جزیره است که می توان در ساعت ۳ بعد از نیمه شب شاهد برگزاری کنسرتها، شوهای طنزگونه، باز بودن کافی شاپ ها و سرویس دهی رستورانها و قایقها و... بود.
۷- کیش؛ شهر چراغ ها و نورهای رنگارنگ است: یکی از جاذبه های کیش روشن بودن این شهر در ۲۴ ساعت و استفاده از نورهای رنگارنگ در بازآفرینی شهری است امری که می تواند بر افزایش نشاط شهری و احساس امنیت شهر به شدت بیفزاید. بی دلیل نیست که روشنایی معابر و حوزه های عمومی شهری از مولفه مهم در توسعه و زیست پذیری شهرها در دنیا به شمار می رود.
۸- کیش؛ شهری تقریبا بدون موتورسوار است: در جزیره کیش به جز معدودی موتورهای برقی از موتورهای بنزینی و دیزلی خبری نیست. آمارها نشان می دهد بخش عمده ای از آلودگی شهرها و ناامنی پیاده روها در شهرهایی چون اصفهان و تهران محصول تردد بیشمار موتورسیکلت هاست.
۹- کیش؛ عمدتا شهر طبقه متوسط و بالای جامعه است: کیش در کنار تبریز و پاوه از معدود شهرهای بدون گدای ایران است و به نظرم این امر یعنی رعایت نوعی عدالت استحقاقی در توزیع امکانات شهری و جلوگیری از پدیدآمدن تضادهای طبقاتی در جامعه. این مشخصه می تواند به روحیه تساهل و مداراجوی شهر و جزیره و احساس تعلق کیشوندان به آن بسیار کمک کند.
انتهای پیام/ عبدالصمد محمودی– دکترای ارتباطات و معاون مدیرکل دفتر امور شهری استانداری اصفهان
