سعیده اسدیان: در سالهای اخیر شبکههای اجتماعی بخش جدانشدنی از زندگی جوانان ایرانی شده تا جایی که در هر زمان و مکانی چه مهمانی باشد، چه کلاس درس و یا محل کار، جلوهگری این شبکهها وجود دارد و اکثر جوانان دست کم عضو یکی از شبکههای ارتباطی و اجتماعی مانند لاین، تانگو، واتس اپ، توییتر و یا فیس بوک هستند.
استفاده از هر نوع فناوری جدید علیرغم مزایایی که دارد بدون شک با مضرات و تهدیدات متعددی همراه است و به جرأت میتوان گفت که رکن اصلی بخش زیادی از محتوای این شبکهها را طنزهای هدفدار، عکسها و فیلمهای غیرمتعارف و توهین به مقدسات تشکیل میدهد.
ارتباط سریع با افراد و مؤسسات، سازمانها، ارگانهای خصوصی و دولتی، تسریع در امور مالی، رشد اقتصادی و در نهایت رشد اجتماعی افراد و ارتقای سطح آگاهی مردم از مهمترین دستاورهای اینترنت به شمار میرود اما نکته قابل تأمل آن است که این پدیده پیامدهای منفی را نیز با خود به همراه داشته که اعتیاد به اینترنت، ورود به حریم شخصی افراد، شروع ارتباطهای نامشروع و زمینهسازی برای وقوع جرم از جمله آنهاست.
اگرچه این روزها داشتن گوشی هوشمندی که به نرم افزار ارتباطی مثل واتسآپ، لاین یا وایبر مجهز باشد، پول زیادی نمی خواهد و می توان با هزینه ای اندک گوشی داشت که مجهز به وایبر یا نرم افزار های مشابه باشد. اما همین نرم افزارها که ابتدا خیلی هم مهم تلقی نمی شد، حالا آسیبهای اجتماعیاش به جایی رسیده که اولیای مدرسهای را دور هم جمع می کند، نوجوانان زیادی را به آغوش خطر می سپارد، واکنش و هشدار پلیس را به همراه دارد و در نهایت مسئولان را مجبور می کند که این امکان نرم افزاری را روی گوشی های هوشمند فیلتر کنند.
سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
گسترش تکنولوژی و دسترسی سریع به اطلاعات به دلیل تولیدات نرم افزاری هم فرصت است و هم تهدید، فرصت است اگر سواد استفاده صحیح را داشته باشیم در غیر این صورت تهدید است و میتواند امنیت روانی ما را تحت شعاع خود قرار دهد.
چند وقت پیش با یکی از افراد بازنشسته و به عبارت بهتر «جهان دیده» نشسته بودم. لابه لای صحبتهایمان اشارهای داشت به سرعت دسترسی به اطلاعات و استفاده بیش ار حد افراد از تکنولوژیها و نرم افزارها در جامعه و به خصوص خانه.
وی تعریف می کرد که برای دیدن نوههایش آمده بود تهران، اما دراین مدت یک هفتهایی که اینجا بوده کمتر فرصت صحبت با همه را پیدا کرده و شب حتی سر سفره گوشی، تلفن همراه روی میز غذا خوری بوده تا مبادا از غافله پاسخ دادن به دوستان غافل شوند.
شاید بتوان گفت که نگرانی ایشان این بود که در شرایطی که ما بیش از همیشه به محبت وگفت و گو با هم نیاز داریم، این ظرفیت ها از قبیل وایبر، واتس آپ و لاین فرصت گفت وگوها را که درمیان اعضای خانواده کم بوده، کمتر هم کرده است.
شاید کمتر کسی را پیدا کنیم که در حال حاضر نگران وضعیت روابط عاطفی بین اعضای خانواده نباشد، وایبر یکی از ظرفیتهایی است که متأسفانه دراغلب موارد، به شکلی بد مورد استفاده قرار گرفته است، من در یک نگاه کلی فضای مجازی را فرصت می دانم نه تهدید ولی ای کاش سواد استفاده درست از این فضا را داشته باشیم.
امروزه در بسیاری از خانوادهها حتی در میهمانیها به جای صحبت کردن با هم سرمان در گوشی همراهمان است. جمع می شویم در یک میهمانی که با هم حرف بزنیم ولی وایبر نمی گذارد که با هم حرف بزنیم و ارتباط برقرار کنیم، حتی در بسیاری از مواقع در روابط بین زن و شوهر و فرزندان در خانه هم تاثیر منفی گذاشته است.
شاید برخی از افراد پناه بردن به وایبر را راهی می دانند تا عمداً کمتر با سایر اعضای خانواده یا بستگان در میهمانیها ارتباط برقرار کنند اما بدون شک تمایل به استفاده نامناسب و بیش از حد و نابجا از این ظرفیت و ظرفیت هایی شبیه وایبر، نمیتواند نشانه خوبی در خانه باشد. فراموش نکنیم که در فضای مجازی هیچ گونه احساسی بین ما رد و بدل نمی شود گرچه ممکن است ما را سرگرم کند.
عباس صلاحی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی
ارزشهای نظام جمهوری اسلامی با سایر کشورها متفاوت است و با توجه به این امر فیلترینگ برخی شبکهها ضروری به نظر میرسد، ضمن اینکه بحث فیلترینگ تنها مختص ایران نیست و سایر کشورها هم اقدام به فیلتر میکنند اما سطح و نحوه پالایش آنها متفاوت است.
نظارت و پالایش پیامها در شبکههای اجتماعی بر عهده نهادها و دستگاههای مختلفی است که اصلیترین این نهادها وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، قوه قضائیه و نیروی انتظامی است.
البته ما در بحث کنترل فضای مجازی هنوز به نقطه مطلوب نرسیدهایم که بتوانیم با قاطعیت بگوییم در این عرصه هیچ مشکلی نداریم. تا کنون نظارت جدی بر روی شبکههای اجتماعی وجود نداشته است و همین موضوع باعث سواستفاده برخی سودجویان از این فضاها شده است که تبعات خانوادگی و اجتماعی زیادی را هم به دنبال داشته است.
به اعتقاد بنده نظارت بر شبکههای اجتماعی باید به صورت یک طرح یا لایحه به مجلس ارسال شود تا به صورت یک قانون مدون تدوین شود و وظایف هر دستگاهی به طور مشخص در آن قانون ذکر شود. مشخص کردن نحوه برخورد و فیلترینگ و تعیین حد و مرزها باید به گونهای باشد که هیچ کسی اجازه ورود به حریم خانوادگی دیگران را نداشته باشد و باید این موضوع به صورت یک مصوبه باشد که نحوه شناسایی، حذف و برخورد آمرانه و قضایی با متخلفان کاملا مشخص شده باشد.
متأسفانه وقوع برخی جرائم اخلاقی و خانوادگی در این شبکهها به دلیل فقدان نظارت صحیح بر آنها رخ میدهد که هیچگونه پیگیری و پیگردی نیز برای متخلفان در نظر گرفته نمیشود و همین موضوع باعث وقیحتر شدن متخلفان میشود.
عباس امیری، کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناس
نامحدود بودن فضای مجازی، ناملموس بودن این محیط، توسعه و تغییر پذیری، پیچیدگی و تخصصی بودن و دسترسی آسان و سریع از جمله دلایلی است که پای مجرمان سنتی را به محیط وب باز کرده است.
مجرمین در فضای مجازی از نظر آماری به سه گروه مجرمین سفید، سیاه و خاکستری تقسیم میشوند، بنابراین میتوان گفت جرم سیاه جرمیست که از سوی دسته مجرمین سیاه رخ میدهند.
از مهمترین جرائم فضای مجازی میتوان به کلاهبرداریهای رایانهای، جعلهای اینترنتی، جعل محتوا و اسناد رایانهای و هتک حیثیت افراد اشاره کرد. همچنین میتوان از جرائمی مانند تجاوز سایبری، فریب و دزدی سایبری، هرزه نگاری سایبری و خشونت سایبری نام برد. درتجاوز سایبری، عبور از مرزها و محدودیتها و ورود به حریم خصوصی و یا وارد کردن آسیبهای گوناگون به اشخاص مانند هککردن، وارد کردن ویروس به رایانه و یا شبکهای از رایانهها اتفاق می افتد.
فریب و دزدی سایبری هم نمونه دیگری در این حوزه است، این اعمال عموماً در حوزه اقتصادی و نقض حقوق مالکیت معنوی افراد صورت میگیرد، مانند تقلبهای بانکی و سرقت اطلاعات کارت اعتباری افراد.
خشونت سایبری نوع دیگری ازاین دسته جرائم است که با آثاری چون وارد کردن آسیبهای روانی زیانبار و یا تحریک افراد، آنها را برای انجام خشونتهای فیزیکی علیه دیگران و محیط اطراف خود تشویق میکند و نتیجه آن نقض قوانین حقوقی حفاظت فردی، اجتماعی و حتی محیط زیست است.
به طور کلی هر جرمی را که به صورت آنلاین از طریق اینترنت انجام میشود جرایم اینترنتی میگویند و تقریبا هر شخصی که از اینترنت برای منافع شخصی خود استفاده می کند در صورت فقدان هوشیاری لازم می تواند قربانی جرائم اینترنتی باشد، چرا که فضای مجازی به هیچ عنوان امن نیست.
در بند ۵ اصل ۱۶۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران صراحتاً یکی از وظایف قوه قضائیه را اقدام مناسب برای پیشگیری از جرم و اصلاح مجرمین قرار داده است اما اینکه چه ساختار و سازمانی در سطوح مختلف ملی، منطقه ای و محلی میتواند این اصل به جا مانده را اجرایی کند سوال مهمی است که سالها بی پاسخ مانده و اکنون لایحه پیشگیری از جرم به دنبال پاسخ به آن است.
در حال حاضر حجم عظیمی از ارتباطات آنلاین ایرانیان از مسیر سرویسهای بیگانه صورت میگیرد، به این ترتیب حاکمیت دولت جمهوری اسلامی ایران به واسطه دیرکرد در تأمین زیرساختهای ملی – ارتباطی نسل جدید مورد نیاز مردم، مهمترین عنصر برتری در جنگهای سایبری آینده را تا اینجای کار در اختیار دشمنان قرار داده است.
بسته های اطلاعات شخصی تک تک ایرانیان در زیست بوم ارتباطاتی جدید در سرورهای ذخیره اطلاعات وایبر و واتس آپ و تانگو و انواع و اقسام نرم افزارهای جاسوسی دیگر که به همین منظور به رایگان در اختیار جهانیان قرار داده شده برای روز مبادا نگهداری می شود.
سعیدرضا عاملی، استاد ارتباطات دانشگاه تهران
با پیدایش و گسترش صنعت ارتباطات و در امتداد آن اینترنت به عنوان شبکه ارتباطی و اطلاعاتی جهانی، فضای مجازی تازهای در عرصه زندگی به وجود آمد که می توان با عناوینی همچون «فضای دوم» و «فضای مجازی» از آن یاد کرد. از جمله ابعاد منفی فضای مجازی می توان به آسیب ها و ناهنجاریهایی اشاره کرد که در حال تبدیل شدن به یکی از عناصر مرتبط با تحقیقات جرم شناسانه معاصر هستند.
اینترنت افزون بر آثار و دستاوردهای مثبتی هچون به روز کردن اطلاعات، استفاده از مطالب علمی و دسترسی به فناوریهای روز، بستری را فراهم کرده که به موازات آن گرایش نوجوانان و جوانان به چت رومها، عشقهای مجازی، کلاهبرداری و سواستفاده از دختران و پسران با ارائه شخصیتهای دروغین، ازدواجهای اینترنتی، دزدی اطلاعات و اخاذی را موجب شده است.
از یک دهه پیش تاکنون که اینترنت در ایران جای خود را باز کرده، روابط دختر و پسر ابعاد تازهای پیدا کرده است. نخست چت رومها و شبکههای اجتماعی کاربران ایرانی را به سوی خود کشیدند. در کنار این دنیاهای مجازی، سایتهای همسریابی در ایران مشتریهای ویژه خود را دارند. سایتهایی که تکلیفشان با هیچ کس، حتی خودشان معلوم نیست و هر کدام سازی میزنند، بیشتر آنها در ظاهر از یک فرمول برای همسرگزینی و همسریابی استفاده می کنند.
هر چند متولیان این تارنماها می گویند هدفشان تسهیل ازدواج جوانان است اما در واقع این افراد با راه اندازی این مراکز مجازی زیر پوشش به ظاهر موجه و مذهبی، بسیاری از انسانها را قربانی و پلکان سودجویی خود کرده و اندکی به آسیبها و پیامدهای منفی که چنین فضاهایی برای کاربران به بار می آورد نمی اندیشند و هیچ نگرانی به خود راه نمی دهند.
سواستفاده و اخاذی از سوی مجرمان و حتی غوطه ور شدن شریک زندگی در وادی فساد، فحشا و بدگمانی در زندگی مشترک آینده، از جدیترین آسیبهای این فضا برای دختران است هر چند پسران نیز از این پیامدها مصون نیستند.
انتهای پیام/