مقدمه
یک سال از زمان شیوع کوویدـ۱۹ گذشته است و هر روز ابعاد جدیدتری از این بیماری، مشخص می‌شود. در طی این مدت، مقالات متعددی در این زمینه از بنده در نشریات و مطبوعات و خبرگزاری‌ها منتشر شده است و مصاحبه‌ها و میزگردهای متعددی در رسانه‌ها داشته‌ام و در روزهای پایانی سال ۲۰۲۰، زمانی که کشورهای مختلف در حال مبارزه با موج‌های دوم و سوم این بیماری هستند، این آخرین مقاله‌ای است که در مورد این بیماری در سال جاری میلادی می‌نویسم و به نوعی می‌توان گفت که این مقاله، جمع‌بندی مقالات و مصاحبه‌ها و میزگردهای متعدد من در این زمینه، طی یک سال گذشته، محسوب می‌شود.
بیماری کروناویروس ۲۰۱۹ یا کوویدـ۱۹ عفونتی است که بر اثر ویروس کرونای جدید به وجود می‌آید و تا زمان نگارش این مقاله، متاسفانه، تعداد افرادی که در سراسر جهان به این بیماری مبتلا شده‌اند به بیش از هفتاد و هشت میلیون نفر و تعداد افراد فوت شده، با کمال تاسف، به بیش از یک میلیون و هفتصد هزار نفر رسیده است. این بیماری که اولین موارد آن در دسامبر ۲۰۱۹ در شهر ووهان، مرکز استان هوبِی چین مشاهده شد، بسیار سریع به یک همه‌گيری بسیار گسترده در سطح جهان، تبدیل گشت و در اکثر کشورهای جهان، گزارش شد، به گونه‌ای که سازمان بهداشت جهانی آن را به صورت رسمی «همه‌گیری جهانی (پاندمی)» اعلام نمود.
همان گونه که در مقالات قبلی نوشته بودم، این بیماری با چنین گستردگی جهانی، اثرات بسیار شدید و گسترده‌ای بر اقتصاد کشورهای مختلف جهان خواهد داشت. برخی از اثرات این بیماری بر اقتصاد کشورهای گوناگون و اقتصاد جهانی، در حال حاضر کاملا مشهود است اما تصور می‌شود که تاثیرات بسیار بیشتر، جدی‌تر و عمیق‌تری در آینده نزدیک خواهد داشت. حتی مطابق برخی از پیش‌بینی‌ها، ممکن است اثرات این بیماری بر کل اقتصاد جهان، تا چندین سال مشهود باشد. متاسفانه می‌توان گفت که این بیماری، باعث فاجعه‌ای بسیار بزرگ برای اقتصاد جهان، خواهد شد و به احتمال بسیار قوی، باید منتظر بزرگ‌ترین فاجعه اقتصادی در طول تاریخ بشر، باشیم.
تصور می‌کنم سخن درستی باشد اگر بگوییم که تاریخ بشر در حال تقسیم شدن به دو دوره قبل و بعد از همه‌گیری کوویدـ۱۹ است. این بیماری، به‌ویژه در زمینه اقتصادی، در حال به وجود آوردن آنچنان مشکلاتی در سطح جهان است که در طول تاریخ انسان بر روی این سیاره خاکی، نمونه مشابهی برای آن نمی‌توان یافت.
تولید واکسن این بیماری توسط شرکت‌های مختلف در کشورهای گوناگون، خبر بسیار امیدبخشی است، به‌ویژه آنکه برخی کشورها، واکسیناسیون عمومی را شروع کرده‌اند و برخی دیگر از کشورها نیز در حال برنامه‌ریزی برای شروع واکسیناسیون در سال جدید میلادی هستند اما با این وجود، به نظر نمی‌آيد این بیماری در زمان بسیار کوتاهی ریشه‌کن شود و طبیعتا تا زمان از بین رفتن بیماری یا حداقل کنترل کامل پاندمی، هنوز مدت‌زمانی باقی است که ممکن است این مدت، چندان کوتاه نباشد و چندین ماه طول بکشد. در این زمینه، توجه به این نکته نیز ضروری است که برخی از واکسنهای ساخته شده توسط شرکت‌های گوناگون، برای حمل و نگهداری، نیازمند دماهای پایین یا بسیار پایین و یخچال‌های عظیم و فریزرهای مجهز هستند که کار حمل و نقل و انبار و توزیع را با دشواری‌هایی همراه می‌سازد. علاوه بر این، بحث جهش ویروس را نیز نباید از نظر دور داشت، هرچند امیدوارم که واکسنهای موجود، بر ویروس جهش‌یافته نیز موثر باشند.
چگونگی شروع بیماری و اثرات اولیه آن بر اقتصاد جهانی
کوویدـ۱۹ برای اولین بار در کشور چین در دسامبر ۲۰۱۹ مشاهده شد و شیوع پیدا کرد. همه‌گیری (اپیدمی) این بیماری در چین، نزدیک سال نوی چینی اتفاق افتاد و باعث شد بسیاری از مراسم سال نو، توسط حکومت مرکزی یا مسئولان محلی آن کشور، لغو شود. همزمان با اعلام قرنطینه شهر ووهان مرکز استان هوبِی و دیگر شهرهای این استان، بسیاری از فروشگاه‌ها و مغازه‌ها و همچنین مراکز متعدد تفریحی و گردشگری در سراسر چین، تعطیل شدند. با توجه به آنکه چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان پس از ایالات متحده آمریکا است، طبیعتا شیوع بیماری، از همان ابتدا، تنها بر اقتصاد چین تاثیر نگذاشت و تاثیر آن در سطح جهان، محسوس بود به گونه‌ای که اکثر بورس‌های مطرح جهان، واکنش نشان دادند و بسیاری از شاخص‌ها، دچار افت گشتند. این روند ادامه پیدا کرد تا در دوشنبه سیاه یا ۹ مارس ۲۰۲۰ پس از دو هفته کاهش مستمر شاخص‌های بسیاری از بورس‌های معتبر جهانی، بیشتر بازارهای سهام در سطح جهان از جمله در ایالات متحده، اروپا و آسیا، با سقوط ارزش سهام مواجه شدند که بزرگ‌ترین سقوط شاخص‌های سهام پس از سقوط بازارها در سال ۲۰۰۸ در زمان رکود بزرگ مالی بود. این سقوط به قدری شدید بود که در این روز، مبادلات سهام در ایالات متحده به مدت ۱۵ دقیقه متوقف شد. از علل اصلی سقوط بازارهای سهام می‌توان به کاهش تقاضای جهانی برای کالاهای گوناگون و خدمات مختلف به علت شیوع ویروس کرونای جدید و همچنین کاهش تقاضای نفت در سطح جهان اشاره نمود.
ادامه کاهش تقاضای نفت به شکل بی‌سابقه‌ای ادامه یافت به گونه‌ای که در ماه آوریل سال جاری میلادی، باعث منفی شدن بهای نفت ایالات متحده آمریکا شد. علت این مورد، کاهش بی‌سابقه تقاضا و پر شدن مخازن ذخیره نفت بود. بهای نفت غرب تگزاس که از شاخص‌های وضعیت بازار نفت ایالات متحده به حساب می‌آید به کمتر از منفی ۳۷ دلار در روز ۲۰ آوریل رسید. توافق تاریخی اوپک پلاس در روز ۱۲ آوریل برای کاهش تولید نفت به میزان نه میلیون و هفتصد هزار بشکه در روز از جمله تلاش‌ها برای ثبات بازار بود، اما همانگونه که پیش‌بینی می‌شد، این میزان کاهش، باعث موازنه بلافاصله عرضه و تقاضا نشد، هر چند که در ماه‌های بعد، در به تعادل رسیدن نسبی بازار جهانی نفت، موثر بود. سیاست‌گذاری مشترک بین ۱۳ کشور تولید کننده نفت عضو اوپک و ۱۰ کشور تولیدکننده نفت غیر عضو اوپک به اوپک پلاس شهرت یافته است. در حال حاضر کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، الجزایر، لیبی، نیجریه، آنگولا، کنگو، گابن، گینه استوایی و ونزوئلا اعضای اوپک هستند. کشورهای غیر عضو اوپک که به اتفاق کشورهای عضو، تشکیل اوپک پلاس را می‌دهند عبارتند از روسیه، عمان، قزاقستان، جمهوری آذربایجان، بحرین، سودان، سودان جنوبی، مالزی، برونئی و مکزیک.
وضعیت اقتصاد جهانی در زمان پاندمی
طبیعی است که جایگاه برجسته چین در اقتصاد جهانی با شیوع بیماری کوویدـ۱۹ در این کشور، شوک شدیدی بر اقتصاد جهان وارد کرد اما برخی تاثیرات، بسیار بیشتر از چیزی بود که انتظار می‌رفت. در حال حاضر، برخی تحلیل‌ها بیانگر آن هستند که شیوع این بیماری، تنها در سه ماه اول، بیش از دویست و پنجاه میلیارد دلار خسارت به اقتصاد جهان وارد کرده است. بسیاری از محصولاتی که مردم جهان به صورت روزانه از آن استفاده می‌کنند از قبیل تعداد قابل توجهی از قطعات کامپیوترها یا تعداد فراوانی از تلفن‌های همراه، در چین تولید می‌شوند. چین در زمینه گوشی‌های تلفن همراه هوشمند، بزرگ‌ترین تولید کننده در سطح جهان است و این حاکی از عمق تاثیر این کشور بر اقتصاد جهان است. تعطیلی کارخانه‌های متعدد در چین، کره جنوبی، ژاپن، هند، کشورهای اروپایی و به‌ویژه اروپای غربی، ایالات متحده آمریکا، کانادا و برخی کشورهای دیگر که به منظور جلوگیری از گسترش بیماری صورت گرفت، تجارت بین‌المللی و اقتصاد جهانی را با مشکلات عدیده‌ای روبرو کرده است و تداوم این روند، مشکلات را بیشتر خواهد نمود. کمبود کالاهای گوناگون در سطح جهان در کنار سایر عوامل، می‌تواند رشد اقتصاد جهانی را بیش از پیش با کندی مواجه سازد. باید توجه داشت که تولیدات برخی صنایع، مواد اولیه برخی صنایع دیگر هستند و تعطیلی کارخانه‌ها در برخی کشورها، می‌تواند زنجیره تامین مواد اولیه برخی کارخانه‌ها در کشورهای دیگر را با کمبودهایی مواجه سازد.
بدیهی است که کم شدن صادرات کشورهای گوناگون، درآمدهای کشورها را کاهش داده است و این روند تا مدتی نیز ادامه پیدا خواهد کرد به گونه‌ای که درآمدهای پیش‌بینی شده در بودجه مصوب سال جاری و سال آینده برخی کشورها، محقق نخواهد شد و باعث کسری بودجه می‌شود و در برخی از کشورها نیز این کسری بودجه، بسیار شدید پیش‌بینی می‌شود. این در حالی است که هزینه‌های کشورها بابت خدمات درمانی و بیمه‌های بیکاری، به شدت افزایش یافته است. به این موارد باید هزینه‌های ناشی از ضرر و زیان شرکت‌ها و کمک‌های دولتی برای جلوگیری از ورشکستگی آنها را اضافه نمود. این نکته هم باید مدنظر قرار گیرد که با کم شدن سود بسیاری از شرکت‌ها، ضرردهی برخی از شرکت‌ها و ورشکستگی برخی دیگر و همچنین بیکار شدن بخشی از نیروی کار، طبیعتا درآمدهای مالیاتی دولت‌ها نیز کم شده است. البته درآمد برخی شرکت‌ها همانند شرکت‌های خدمات کفن و دفن، افزایش یافته است ولی به لحاظ مالیاتی، درصد قابل توجهی در کل اقتصاد یک کشور نخواهد بود. به احتمال قوی، بودجه مصوب بسیاری از کشورهای جهان در سال آینده میلادی، همانند سال جاری با مشکلات فراوان و حتی گاهی بحران، مواجه خواهد شد و نیازمند توجه جدی دولت‌ها خواهد بود.
توجه به این نکته نیز ضروری است که رشد بیماری در جهان، نیاز به تجهیزات پزشکی و مواد و لوازم مورد نیاز را به شدت افزایش داده است که علاوه بر فشار بر شبکه‌های بهداشت و نظام درمانی کشورها، هزینه‌های گوناگونی نیز در پی داشته است. علاوه بر این، بیمار شدن یا قرنطینه شهروندان و فوت شدن برخی، به لحاظ نیروی انسانی نیز کشورها را تحت فشار قرار داده است، به ویژه آنکه برخی از بیماران یا افراد فوت‌شده از کادر درمانی یا کارکنان و مسئولان نظام بهداشت و درمان یا کارکنان و مسئولان سایر بخش‌های کشورهای گوناگون هستند.
صنعت گردشگری از دیگر بخش‌های اقتصادی است که با شیوع بیماری کوویدـ۱۹ دچار ضررهای بسیار زیاد و جدی در کشورهای مختلف جهان شده است و این روند، حداقل تا سال آینده میلادی، ادامه خواهد داشت و به نظر می‌رسد که تاثیرات آن تا چند سال، کاملا محسوس باشد. باید توجه داشت که درآمد حاصل از گردشگری، رقم قابل توجهی در بودجه برخی کشورها است. شهروندان چین، تعداد قابل توجهی از گردشگران در سطح جهان را تشکیل می‌دهند و علاوه بر آن، قرنطینه و بسته شدن مرزها یا محدود شدن ترددها در کشورهای گوناگون از جمله فرانسه، اسپانیا، ایالات متحده آمریکا، چین، ایتالیا، ترکیه، مکزیک، آلمان، تایلند و بریتانیا که از مقاصد اصلی گردشگری در جهان هستند، بر بودجه این کشورها، فشار مضاعفی وارد کرده است. بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ده کشور ذکر شده، ورود بیش از پانصد و هفتاد میلیون گردشگر را در سال ۲۰۱۸ تجربه کرده‌اند و این در حالی است که تعداد کل ورودی گردشگران بین‌المللی به کشورهای گوناگون جهان در این سال، کمی بیش از یک میلیارد و چهارصد میلیون مورد بوده است.
با کم شدن گردشگران، قرنطینه شدن برخی شهرها در سطح جهان، بسته شدن مرزها یا کاهش محسوس ترددها در برخی کشورها، کم شدن مسافران، جابجایی کمتر افراد، لغو بسیاری از پروازها، کاهش تولیدات صنعتی و همچنین کمتر شدن صادرات و واردات کالاهای گوناگون، بدیهی است که صنعت حمل و نقل، اعم از حمل و نقل هوایی، زمینی، ریلی و دریایی، دچار خسارت‌های فراوانی شده است. این خسارت، هم در بخش جابجایی مسافر و هم در بخش جابجایی کالا، قابل ملاحظه است و به نظر می‌آید که طی هفته‌ها و ماه‌های آينده، این مسئله، نمود بسیار بیشتری نیز پیدا خواهد کرد.
برخی کشورهای جهان، به‌ویژه کشورهای اروپایی میلیاردها یورو کمک دولتی به ایرلاین‌ها در قالب طرح‌های نجات مالی یا وام‌های گوناگون ارائه نموده‌اند تا مانع از ورشکستگی آنها شوند. بدیهی است ادامه وضع کنونی، نه تنها ایرلاین‌های کوچک و متوسط را با خطر جدی ورشکستگی روبرو ساخته، بلکه حتی بزرگ‌ترین ایرلاین‌ها را هم با مشکلات عدیده مالی مواجه ساخته است و حتی آنها را نیز در معرض خطر ورشکستگی قرار داده است. این مشکل به قدری جدی است که برخی ایرلاین‌ها در حال بازنشسته کردن بزرگ‌ترین و پهن‌پیکرترین هواپیماهای مسافربری جهان از جمله ایرباس اِی۳۸۰ و بوئینگ ۷۴۷ هستند.
طبیعتا طرح‌های نجات مالی و پرداخت وام‌های کلان در کشورهای مختلف، با توجه به کم شدن منابع درآمدی دولت‌ها، فشار مالی مضاعفی را بر آنها تحمیل نموده و بر مشکلات موجود، افزوده است.
توجه ویژه به این نکته نیز ضروری است که تحلیل‌های گوناگون و به‌ویژه برخی آمار ارائه شده توسط سازمان ملل متحد و سازمان بین‌المللی کار حاکی از آن است که صدها میلیون شغل در سطح جهان تنها تا انتهای سه ماهه سوم سال جاری میلادی از دست رفته‌اند، از دست رفتن شغل در این حد وسیع، ممکن است باعث مشکلات بسیار زیادی در سطح جهان شود. گزارش‌های منابع معتبر حاکی از آن است که روند افزایش تعداد بیکاران در سطح جهان، در برخی موارد، ادامه دارد و حتی در پاره‌ای از شغل‌ها، آمار مربوطه، رشد شتابداری نیز داشته باشد.
با توجه به موارد بیان شده، طبیعی است که میزان رشد اقتصادی بسیاری از کشورها در زمان پاندمی کوویدـ۱۹ کاهش شدیدی را تجربه خواهد کرد و در تعداد قابل توجهی از کشورها، رشد اقتصادی منفی، دور از انتظار نیست. طبیعی است که تورم شدید بر کشورها، تاثیرات گسترده و بسیار بدی خواهد گذاشت و اقتصاد جهانی، رکودی بسیار عمیق، در سطحی بسیار وسیع و به صورت کاملا بی‌سابقه را تجربه خواهد نمود، رکودی که به احتمال قوی، بزرگ‌ترین رکود اقتصادی در تاریخ بشر از ابتدا تا کنون خواهد بود.
پیش‌بینی وضعیت اقتصاد جهانی پس از پاندمی
شیوع این بیماری در سطح جهان، به احتمال بسیار زیاد، برنامه‌های عمرانی و توسعه را برای سال‌ها در برخی کشورها و به‌ویژه در کشورهای کمتر توسعه‌یافته، به صورت جدی، به تاخیر خواهد انداخت. با توجه به آنکه احتمال ورشکستگی بسیاری از شرکت‌های کوچک، متوسط و بزرگ در سطح جهان وجود دارد و همچنین، احتمال ضررهای فراوان بسیاری از صنایع نیز کاملا متصور است، طبیعی است که آثار ناشی از این موارد، بلندمدت خواهد بود و اقتصاد کشورهای گوناگون در طی سال‌های آینده در تنگنا قرار خواهد داشت و در نتیجه، اقتصاد جهانی، صدمات بسیار فراوان و به احتمال قوی، بی‌سابقه‌ای را تجربه خواهد کرد.
بر اثر بالا رفتن آمار بیکاری به صورت کاملا محسوس در بسیاری از کشورهای جهان در زمان پاندمی، بحران بیکاری حتی بعد از پاندمی نیز بر دولت‌ها فشار وارد خواهد کرد و علاوه بر آن، احتمال مهاجرت برای یافتن شغل نیز افزایش خواهد یافت و در نتیجه، بسیاری از کشورها با مشکلات فراوان و بسیار جدی، روبرو خواهند شد. طبیعی است که ایجاد بسترهای وسیع برای اشتغال پس از پایان پاندمی، کاری زمان‌بر و هزینه‌بر خواهد بود و به آسانی امکان‌پذیر نخواهد شد. از طرف دیگر، بر اثر فوت بخشی از نیروی کار متخصص در کشورهای گوناگون، احتمالا تا سال‌ها، کمبود نیروی کار ماهر و دارای تخصص در برخی بخش‌ها محسوس خواهد بود. به عبارت دیگر، کشورهای گوناگون در سطح جهان از یک سو با تعداد فراوان بیکاران در بخش‌های متعدد و از سوی دیگر با کمبود نیروی کار متخصص در برخی بخش‌ها، به‌ویژه بیمارستان‌ها و شبکه‌های بهداشت و درمان، مواجه خواهند شد. موارد بیان شده، مشکلات عدیده و بسیار گسترده اقتصادی و اجتماعی برای کشورها به وجود خواهد آورد.
صدمات روحی افراد به علت از دست دادن بستگان و دوستان نیز از مواردی است که ممکن است حتی بعد از پاندمی نیز نیازمند رسیدگی‌های سیستم‌های بهداشتی و درمانی کشورها باشد که از یک سو، هزینه‌هایی برای دولت‌ها خواهد داشت و از سوی دیگر، بهره‌وری نیروی کار را نیز ممکن است کاهش دهد.
بسیاری از اشخاص حقیقی و حقوقی متضرر از پاندمی کوویدـ۱۹ که دریافت‌کننده کمک‌های مالی یا وام‌های گوناگون هستند، بعد از پاندمی (و حتی در برخی موارد، پیش از پایان کامل پاندمی) باید بازپرداخت آن بخش از کمک‌های مالی و وام‌های خود را که بلاعوض نبوده است را شروع کنند و طبیعتا تا مدت‌ها، تاثیرات شیوع این بیماری را تجربه خواهند نمود. این مورد به ویژه در مورد شرکت‌های بزرگ جهان همانند ایرلاین‌های گوناگون که برای فرار از ورشکستگی، نیازمند میلیاردها دلار کمک‌های دولتی در زمان پاندمی بوده‌اند، محسوس‌تر خواهد بود.
برخی پیش‌بینی‌ها بیانگر آن است که صنعت گردشگری تا چند سال متاثر از شیوع این بیماری خواهد بود و ضرر بسیار قابل توجهی متوجه آن خواهد شد و طبیعتا صنعت حمل و نقل نیز، به‌ویژه در بخش جابجایی مسافر، دچار خسارت‌های فراوانی خواهد شد. پیش‌بینی‌ها بیانگر آن است که احتمالا، سال‌ها طول خواهد کشید تا میزان مسافرت‌های هوایی به پیش از شیوع بیماری کوویدـ۱۹ برسد.
با توجه به موارد بیان شده، حتی پس از پایان پاندمی کوویدـ۱۹، تا مدت‌ها، برخی آثار اقتصادی ناشی از آن باقی خواهد ماند و خروج از رکود شدید اقتصادی ناشی از این بیماری، زمان‌بر خواهد بود. به عبارت دیگر، آثار اقتصادی شیوع این بیماری، حتی پس از پایان همه‌گیری جهانی آن، بلندمدت خواهد بود.
به بیان دیگر، پس از پایان پاندمی، مدت‌ها طول خواهد کشید تا وضعیت اقتصادی جهان به وضعیت قبل از شیوع این بیماری برگردد.
تاثیرات اجتماعی بیماری و آثار اقتصادی ناشی از آن
این بیماری حتی آداب اجتماعی را نیز تحت تاثیر قرار داده است به گونه‌ای که مصافحه یا معانقه (دست دادن، روبوسی و در آغوش گرفتن یکدیگر) فراموش شده است و افراد تنها در صورت لزوم، صرفا با رعایت فاصله اجتماعی با یکدیگر ملاقات می‌نمایند.
قرنطینه‌های طولانی در برخی کشورهای جهان بر مردم تاثیر گذاشته است به گونه‌ای که منابع موثق و کارشناسان روانشناسی و روانپزشکی از افزایش افسردگی در جوامع، خبر می‌دهند. منابع گوناگون ذکر می‌کنند که احساس تنهایی، گوشه‌گیری و انزوا و همچنین از دست دادن مهارت‌های اجتماعی نیز از مواردی محسوب می‌شود که ممکن است از عوارض شیوع این بیماری در درازمدت باشد.
افسردگی و سایر ناراحتی‌های روانشناختی، نه تنها ممکن است بر بهره‌وری مناسب نیروی کار در کشورهای گوناگون تاثیر بگذارد، بلکه باعث افزایش هزینه‌های بیمه‌ها و سیستم‌های درمانی کشورها خواهد شد و به همین علت، فشار بیشتری بر اقتصاد کشورها تحمیل خواهد گردید.
نقش فناوری‌های جدید در کاهش صدمات و خسارت‌های اقتصادی ناشی از بیماری
جای بسی امیدواری است که استفاده از تکنولوژی‌های نوین، باعث رشد و گسترش بانکداری الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، دولت الکترونیکی، پست الکترونیکی، آموزش الکترونیکی و سایر خدمات الکترونیکی شده است که هم امکان انجام بسیاری از امور را به صورت الکترونیکی و بدون مراجعه فیزیکی فراهم نموده و هم باعث شده است که امکان انجام کارهای متنوع به صورت دورکاری فراهم شود تا کارها متوقف نشوند و لطمات اقتصادی ناشی از این بیماری، تا حدی، کمتر شود.
طبیعتا، دورکاری و همچنین عدم نیاز به مراجعه فیزیکی برای دریافت خدماتی که از طریق الکترونیکی قابل دریافت است، باعث کاهش گسترش بیماری نیز شده است، مواردی که در اپیدمی‌ها و پاندمی‌هایی که بشر در قرون گذشته به خود دیده، سابقه نداشته است.
نتیجه‌گیری
به صورت خلاصه می‌توان گفت که کوویدـ۱۹ ناشی از ویروس کرونای جدید که کمیته بین‌المللی طبقه‌بندی ویروس‌ها نام آن را سارس‌ـ‌کوو‌ـ۲ قرار داده است، باعث کم شدن درآمدهای مربوط به فروش و صادرات کالاهای صنعتی، کم شدن درآمدهای نفتی کشورهای صادرکننده، کم شدن درآمدهای حاصل از گردشگری، کم شدن درآمد شرکت‌های بزرگ و کوچک مسافربری، کم شدن درآمد شرکت‌های گوناگون حمل و نقل کالا، کم شدن درآمد بسیاری از کسب‌و‌کارهای خرد و به صورت کلی، باعث کم شدن درآمد بیشتر مشاغل تولید کالا و خدمات در سطح جهان گردیده و در ضمن، هزینه‌های گوناگونی برای پیشگیری و درمان بیماری به کشورهای مختلف، تحمیل نموده و علاوه بر آن، باعث افزایش آمار بیکاری به صورت کاملا محسوس در سطح جهان شده است.
با توجه به مواردی که اشاره شد، به نظر می‌آید که بیماری کوویدـ۱۹ تاثیر منفی بسیار شدید و بی‌سابقه‌ای بر اقتصاد جهانی داشته است و انتظار می‌رود که این تاثیر، طی هفته‌ها، ماه‌ها و حتی سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد و طبیعتا، باعث تداوم کاهش رشد اقتصادی کشورهای گوناگون جهان شود. برخی منابع موثق اعلام کرده‌اند که تاثیر شیوع این بیماری از یک شوک اقتصادی، بسیار فراتر رفته و به یک بحران بسیار گسترده اقتصادی در سطح جهان تبدیل شده است، برخی منابع نیز از رکود اقتصادی بسیار عمیق در سطح جهان، خبر می‌دهند. در هر حال، بیشتر منابع معتبر اظهار نموده‌اند که میزان رشد اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۰ به شدت سقوط کرده و سیر نزولی شدیدی داشته است. هزینه‌ای که طبق پیش‌بینی‌های کنونی منابع موثق، توسط این بیماری بر اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۰ تحمیل شده است، بین یک تریلیون تا چهار تریلیون دلار (یک‌هزارمیلیارد تا چهارهزار میلیارد دلار) تخمین زده می‌شود و این پیش‌بینی، صرفا هزینه این بیماری در سال جاری میلادی است و بدیهی است که در صورت عدم موفقیت جهانی در مهار هر چه سریع‌تر این بیماری، طبیعتا رقم کلی در طی سال آينده، بسیار بیشتر خواهد شد. لازم به ذکر است که برخی منابع نیز هزینه تحمیل شده بر اقتصاد جهان توسط کوویدـ۱۹ در سال جاری میلادی را بیش از ارقام فوق، برآورد می‌کنند.
به احتمال بسیار قوی، تاثیر کوویدـ۱۹ بر اقتصاد جهان، باعث شدیدترین رکود اقتصادی در سطح جهان در طول کل تاریخ بشر از ابتدا تا کنون خواهد شد و حتی از رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ میلادی نیز آثار بسیار عمیق‌تر و گسترده‌تری خواهد داشت، به گونه‌ای که بسیاری از کسب و کارها در سطح جهان، به شدت و به صورت بسیار گسترده‌ای از شیوع این بیماری، متاثر خواهند شد.
بر اساس آمار موجود، به نظر می‌رسد که تاثیر ویروس این بیماری، این موجود بسیار ریز که بسیاری از منابع تخصصی، اندازه آن را بین ۵۰ تا ۲۰۰ نانومتر اعلام می‌کنند، به اندازه‌ای بر اقتصاد جهان شدید باشد که در تاریخ بشر، شیوع بیماری ناشی از آن، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین فجایع در طول حیات بشر در این کره خاکی ثبت گردد و قابل تصور است که پس از آن، تاریخ بشر به دوران قبل و دوران بعد از پیدایش کوویدـ۱۹ تقسیم شود.
سخن پایانی
امید است که این بیماری، با تمهیداتی که کشورهای مختلف جهان و سازمان بهداشت جهانی به کار بسته‌اند، هر چه زودتر به صورت کامل در کشورهای گوناگون جهان به کنترل درآيد و همچنین داروهای اثربخش برای درمان قطعی نیز علاوه بر واکسنهای موجود برای آن، هر چه سریع‌تر، کشف و به اندازه کافی ساخته شوند و در دسترس عموم مردم جهان قرار گیرند تا علاوه بر بهبودی افراد و نجات جان انسان‌ها، اثرات مخرب کوویدـ۱۹ بر اقتصاد جهان، تا حد امکان، محدود گردد. در مورد واکسنهای موجود نیز امیدوارم که واکسنهای ساخته‌شده، دارای اثربخشی مناسب باشند و جهش‌های ویروس، باعث کم‌شدن اثربخشی آنها نشود و این واکسن‌ها، هر چه سریع‌تر و به اندازه لازم، در اختیار کلیه کشورهای جهان برای واکسیناسیون عمومی، قرار گیرند.
مصائب ناشی از این بیماری، کاملا فراگیر و بسیار گسترده است و کنترل این مصائب، نیازمند همتی جهانی است و همکاری همه کشورها و سازمان‌های جهانی را می‌طلبد. بشر در آستانه آزمونی بسیار خطیر قرار گرفته است، امید است آيندگان بتوانند به تلاش‌های اجداد خود برای مهار این بیماری و نجات جهان از آثار بسیار مخرب آن، افتخار کنند.
منابع:
- https://www.who.int
- https://www.wto.org
- https://www.un.org
- https://www.undp.org
- https://www.unwto.org
- https://www.worldometers.info
- https://www.oecd.org
- https://www.ft.com
- https://www.wsj.com
- https://www.businessinsider.com
- https://www.reuters.com
- https://www.imf.org
- https://www.worldbank.org
- https://www.weforum.org
- https://www.history.com
- https://www.upi.com
- https://www.afp.com
- https://www.iata.org
- https://www.apa.org
- https://talk.ictvonline.org
- https://www.psychologicalscience.org
انتهای پیام/ آندره گالستیان، مدرس و مشاور مدیریت و فناوری اطلاعات
