حوادث و بلایای به خبرنگاران جهان یادآوری کرد که ” سوانح طبیعی ” به طور فزاینده‌ای دیگر تنها طبیعی نیستند. تا نیمه ماه فوریه جان باختن دست کم ۴۰ هزار تن در زلزله ترکیه تأیید شده است و به گفته کارشناسان، غفلت، یکی از علت‌های افزایش تلفات بوده است. با توجه به تاثیر تغییرات اقلیمی در دهه گذشته، بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد که پس از سیل، زلزله، سونامی، فوران آتش‌فشان و گردباد، خبرنگاران ناظر بررسی‌های فعالانه‌ای انجام دهند و کسانی را که به گونه مستقیم یا غیرمستقیم نقش مهمی در تشدید این سوانح داشته‌اند، پاسخگو کنند.
راجنیش بهانداری[i]، خبرنگار و موسس شبکه خبرنگاری چند رسانه‌ای تحقیقی نپال، زلزله سال ۲۰۱۵ نپال را برای روزنامه نیویورک تايمز، نشریه National Geographic و رسانه‌های دیگر پوشش می‌داد. در آن رویداد نزدیک به ۹ هزار تن جان باختند. او به یاد می‌آورد که نخستین گزارش خود را از این زلزله با استفاده از اینترنت یک پاسگاه پلیس راهنمایی و رانندگی برای نیویورک تایمز فرستاد.
بهانداری می‌گوید که در تحقیق در مورد سوانح طبیعی از بسیاری از روش‌های کلاسیک نظارت استفاده می‌شود؛ مثل بانک اطلاعاتی و ابزارهای سنجش از راه دور، جست و جو در رسانه‌های اجتماعی . با این حال او تأکید می‌کند که این موارد نیازمند تلاش بیشتر از سوی خبرنگاران تحقیقی برای تهیه گزارش از محل رویداد (یا همکاری با افراد حاضر در محل) برای همدردی با بازماندگان و خانواده‌های داغدار و ادامه دادن به طرح سوال‌های تازه و خلاقانه در هفته‌ها و ماه‌های پس از رویداد است.
یک نقطه شروع خوب برای خبرنگاران ناظر، مبارزه با ترويج این انديشه است که زیان برخاسته از سوانح طبیعی مثل زلزله قابلیت نجات جان مردم را داشته باشد. با در نظر گرفتن این موضوع، اینجا سوالاتی را که سردبیران و خبرنگاران باید از منابع‌شان (مصاحبه‌شوندگان) و از خود بپرسند مطرح می‌کنیم.
۱- هزینه کمک‌رسانی چه شده و جریان پول کجا متوقف می‌شود؟
سوانح طبیعی باعث آزاد شدن میلیون‌ها دلار پول برای کمک‌رسانی، کمک مالی برای بازسازی و منابع امدادی می‌شوند. مرکز خبرنگاری تحقیقی در نپال پس از زمین‌لرزه ویرانگر سال ۲۰۱۵ در این کشور یک گزارش نظارتی بسیار خوب از نقاط خفگی (نقاطی که باعث متوقف شدن روند انتقال پول می‌شوند) در بودجه بازسازی تهیه کرد. پرسش مهم در مورد مسیر پول: «افراد اصلی در چرخه توزیع چه کسانی هستند و چه کسانی بر آن نظارت کرده‌اند؟»
۲- آیا این فاجعه باعث نشتی یا آلودگی سمی از مکان‌های نزدیک شده است؟
فاجعه هسته‌ای فوکوشیما و خطاهای فنی و ارتباطی مربوط به آن پس از سونامی سال ۲۰۱۱ میلادی در ژاپن، مشهورترین مثال این نوع حوادث است. اما زلزله‌ها، سیل‌ها و سونامی‌ها می‌توانند باعث ایجاد اثرهای دوامدار از پالایشگاه‌های آسیب‌دیده نفت، پایگاه‌های نظامی و کارخانه‌های شیمیایی شوند که اغلب بدون تحقیقات خبرنگاران، پوشیده می‌مانند. خبرنگاران باید مراقب باشند که از کلیشه‌ها پرهیز کنند و با توجه به شرایط هر جامعه آسیب دیده، از رویدادهایی مثل غارت اموال هنگام حادثه، گزارش تهیه کنند.
۳- چگونه می‌توانیم در مورد غارت و بی‌قانونی آشکار در میان بازماندگان، به گونه اخلاقی گزارش تهیه کنیم؟
این موضوع زاویه تحقیقی چندانی ندارد اما یادآوری آن خالی از لطف نیست. Nadia Dawisha به عنوان محقق در یک تجزیه و تحلیل پوشش خبری طوفان Katrina در سال ۲۰۰۵ در آمریکا دریافت که بازماندگان سیاه‌پوست معمولاً با صفتِ قانون‌شکن توصیف می‌شدند، در حالی که بازماندگان سفیدپوست به عنوان درخواست‌کننده کمک به تصویر کشیده می‌شدند. او به این موضوع اشاره کرده است که چگونه یک فرد آمریکایی آفریقایی‌تبار (سیاه‌پوست) که در حال انتقال غذا از یک فرشگاه دیده میشد، به عنوان یک “غارتگر”به تصویر کشیده شد، در حالی که یک فرد سفیدپوست که همان کار را انجام می‌داد به عنوان کسی که «غذا پیدا می‌کند» نشان داده شد. کارشناسان تأکید می‌کنند که خبرنگاران باید مراقب باشند که از این کلیشه‌ها پرهیز کنند و درباره رویدادهایی مانند غارت اموال در چارچوب شرایط هر جامعه گزارش بدهند.
۴- فاجعه اولیه چه تهدیدهایی را برای سلامت همگانی می‌تواند ایجاد کند؟
شرایط تازه‌ای که سوانح طبیعی به وجود می‌آورند به ویژه آلوده شدن آب آشامیدنی و مشکلات بهداشتی ناشی از آن، اغلب پس از سوانح، موج‌های تازه‌ای از مرگ را به علت گسترش بیماری به وجود می‌آورند. به علاوه، مختل شدن خدمات حیاتی بهداشتی روزانه از داروهای بیماری گرفته تا داروهای مورد نیاز دوران بارداری و دستگاه تنفس باید از نزدیک مورد بررسی قرار بگیرند.
۵- چه کسانی از فاجعه سوء استفاده می‌کنند؟
در جریان سوانح طبیعی در گذشته، فرصت‌طلب‌های متعددی وارد عمل شدند و ایجاد نگرانی کردند؛ از دروغ‌پردازی گرفته تا کلاهبرداری. از فقدان کارگران ماهرِ مورد نیاز برای پروژه‌های بازسازی گرفته تا جوامع فقیری که در مسیر سوانح احتمالی رها شده‌اند، مشکلاتی که در پی سوانح طبیعی به وجود می‌آیند به قدری فراوان است که نیاز به همفکری منظم در تحریریه دارد.
انتهای پیام/ منبع: ijnet.org
[i] Rajneesh Bhandari
